İşsizlik maaşına Ocak 2022’den sonra zam geldiği öğrenilirken e-Devlet üzerinden işten çıktıktan 30 gün içinde başvuran vatandaşlara ödeme yapılacağı bildirildi. Ocak ayından itibaren işsizlik ödeneğinin tavan miktarı 3.972,82 TL olarak uygulanacağı bildirilirken 2022 yılına ait asgari ücrete bağlı olarak kıdem tazminatı tavanı 10 bin 810 liraya yükseltildiği açıklandı. Peki işsizlik maaşına nasıl başvurulur? İşsizlik maaşından nasıl yararlanabiliriz? İşte detaylar
İŞSİZLİK MAAŞINA NASIL BAŞVURULUYOR?
İşsizlik parası almak isteyen kişilerin İŞKUR’a başvuru yapması gerekir. Bu başvurunun internet üzerinden yapılması da mümkün. Dolayısıyla işsiz kalan kişi İŞKUR’a hiç gitmeden de işsizlik parasına başvurabilir. E – Devlet üzerinden İŞKUR sistemine erişilebileceği gibi www.iskur.gov.tr adresinden de işsizlik parasına başvuru yapılabilir.
İnternet üzerinden yapılan başvuru sonrasında gerekli kontroller yapıldıktan sonra kişi işsizlik parasını hak etmişse kendisine işsizlik parası verilmeye başlanır.
SÜREYİ KAÇIRMAK ÖDENEĞİ KISALTIR
İşsizlik sigortasına başvuru yapmak için iş sözleşmesinin feshinden itibaren 30 günlük süreyi geçirmemek gerekiyor. Bu süre içerisinde yapılan başvurular İŞKUR tarafından inceleniyor ve gerekli hizmetler için işlemler başlatılıyor. Yani işsiz kalan kişi adına iş arayan kaydı yapılıyor, işsize iş ve meslek danışmanı ataması gerçekleştiriliyor, işe yerleştirme faaliyetleri için mesleki eğitim planlamasına başlanıyor. Ancak 30 günlük süre geçirilirse, işsizin işsizlik parası alacağı süre üzerinden geç kalınan günler düşülüyor.
Örneğin işsiz kalan kişi son üç yıl içinde 600 sigortalı olarak çalışmış ve işsizlik sigortası primi ödemiş ise 180 gün işsizlik parası alabiliyor. Ancak aynı kişi iş sözleşmesinin feshinden 60 gün sonra İŞKUR’a başvuru yapmış ise 180 gün yerine 150 gün işsizlik parası alabilecek. Yani başvuruda geç kaldığı her gün, işsizlik ödeneği alabileceği süreden düşülecek. Bu nedenle işsizlerin işsizlik sigortası başvurularını İŞKUR’a 30 günlük süre içerisinde yapmalarında fayda var. Aksi taktirde işsizlik parası alabilecekleri günleri kısaltmış olacaklardır.
30 günlük sürenin aşılmasında yalnız bazı durumlarda yararlanma süresinden düşülmemesi mümkün. Bu da ortada mücbir bir sebebin bulunması hali. Ancak olağanüstü bir durumun başvuruyu engellemesi halinde, deprem, sel, yangın veya kişinin çok ağır bir hastalık veya kaza geçirmesi durumundaki gecikmelerde başvuru süresinin aşılmasına rağmen yararlanma süresinde herhangi bir kayıp olmamaktadır.
HANGİ HALDE İŞSİZLİK PARASI KESİLİR?
İşsizlik parası almaya başlayan kişi yeniden çalışmaya başlarsa, emekli olursa, İŞKUR’un meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimlerine haklı nedeni olmadan katılmazsa, İŞKUR’un çağrılarına cevap vermezse ve yine İŞKUR’un kendisine teklif ettiği ve son mesleğine ve kazandığı paraya uygun olan, ikamet ettiği yerin belediye mücavir alan sınırları içerisinde kalan bir işi kabul etmezse işsizlik parası kesilir. İşsizlik parası alan kişinin İŞKUR’dan gelen çağrılara uyması, İŞKUR’un kendisine sunduğu hizmetleri takip etmesi şarttır. Aynı şekilde çalışmaya başlayan bir kişinin de mutlaka İŞKUR’u bilgilendirmesi ve işsizlik parasını kestirmesi gerekir.
İşsizlik ödeneğinin miktarı da işsiz kalan kişinin SGK’ya bildirilen kazancına endeksli. İşsiz kalmadan önceki son dört aydaki kazançlar üzerinden hesaplanan işsizlik ödeneğinin tutarı, asgari ücretteki artışla birlikte mayısta işsiz kalan bir asgari ücretli için 1.986,41 TL olacak. İşsizlik maaşında minimum tutarın mayıstan itibaren artmasının sebebi, mayıs ayında işsiz kalacak bir asgari ücretlinin işsizlik maaşının ocak – nisan dönemi asgari ücreti üzerinden hesaplanmasından kaynaklanıyor
Diğer yandan ocak ayından itibaren işsizlik ödeneğinin tavan miktarı 3.972,82 TL olarak uygulanacak. İşsizlik ödeneği hesaplanırken bulunan tutar 3.972,82 TL’nin üzerinde olsa bile ocak ayından itibaren en fazla bu tutarda işsizlik ödeneği ödenecek. Bu tutarın üzerinde işsizlik ödeneği ödenmeyecek.
İŞSİZLİK ÖDENEĞİ BAŞVURUSU NASIL YAPILIR?
Hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde İŞKUR birimine başvurmak gerekmektedir. Başvuru, İŞKUR birimine şahsen gelerek veya elektronik ortamda www.iskur.gov.tr adresinden yapılabilir.
İşsizlik Ödeneğinden Yararlanma Koşulları:
Kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalmak,
Hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olmak,
Hizmet akdinin feshinden önceki son üç yıl içinde en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi ödemiş olmak,
Hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine şahsen ya da elektronik ortamda başvurmak.
İŞSİZLİK MAAŞI KAÇ AY ALINIR?
İşsizlik ödeneğinin süresi hizmet akdinin feshinden önceki son üç yıl içinde;
600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180 gün,
900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün,
1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün,
süre ile işsizlik ödeneği verilmektedir.
KIDEM TAZMİNATI ÖDEMESİ 10 BİN TL’Yİ AŞTI
2022 asgari ücretin netlik kazanmasıyla birlikte milyonlarca çalışan tarafından kıdem tazminatı ile ilgili son rakamlar da merak ediliyordu. Asgari ücret 1 Ocak itibarıyla yüzde 50.5’lik artışla brüt 5 bin 4 liraya, net 4 bin 253 liraya çıktı. Artan ücret aynı zamanda en düşük (taban) kıdem tazminatını da belirliyor. Kıdem tazminatı, son işyerinde çalışılan her tam yıl için 30 günlük son brüt ücret üzerinden hesaplanıyor.
Türkiye gazetesinden İsa Karakaş’ın bugünkü köşesinden aktardığına göre, İş Kanunu hükümleri gereğince işçilerin kıdem tazminatlarının yıllık miktarı en yüksek devlet memuruna bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçememektedir.
Eski İş Kanunu döneminde tavanın aşılması hâlinde ilgililer hakkında hem para cezası hem de hapis cezası öngörülmekte idi. Ancak 2003 yılında yürürlüğe giren yeni İş Kanununda bu cezalar kaldırılmıştır. Buna rağmen Yargıtay kararlarına bakıldığında memur maaş katsayılarının belirlendiği ocak ve temmuz aylarında yapılacak hesaplamaya bağlı olarak öngörülen kıdem tazminatı tavanının aşılmaması gerektiği yönünde hüküm verilmektedir.
Kıdem tazminatı tavanı en yüksek devlet memuruna bir hizmet yılı için ödenen emeklilik ikramiyesi esas alınarak aşağıdaki şekilde hesaplanmaktadır;
OCAK-HAZİRAN DÖNEMİNDE ÖDENECEK AZAMİ TAZMİNAT
Kıdem tazminatına hak kazanmak için her şeyden önce bir işverene bağlı olarak iş kanunu kapsamında yer alan bir iş yerinde en az 1 yıl çalışmak gerekmektedir. Kıdem tazminatına hak kazanılan hâller ise kanunda sınırlı olarak sayılmıştır.
İşçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenmesi gerekir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılmaktadır.
Kıdem tazminatı hesaplanırken işçinin ücretleri ne kadar yüksek olursa olsun aşağıda belirtilen tavanı aşmayacak şekilde ödenmektedir. Bu nedenle işçinin işten çıkış tarihi önem arz etmektedir.
Örneğin 15 bin TL aylık maaş alan bir işçi bugün itibarıyla emeklilik veya yasada tazminat ödenmesini gerektiren bir nedenle işten ayrılmış veya işten çıkarılmış ise her bir yıllık çalışması için en fazla yaklaşık 10.596,74 TL kıdem tazminatına hak kazanacaktır.
2021/Aralık ayında ayrılmış olsa idi bu durumda 8 bin 284,51 TL kıdem tazminatına hak kazanacaktır.
Böylece 2022 yılının ilk 6 ayında tazminatı gerektiren şekilde işten ayrılan örneğimizdeki işçiye her yıl için yaklaşık 2.312,23 TL daha fazla tazminat ödenmiş olunacaktır.
2022 yılına ait asgari ücrete bağlı olarak bu kalemde de artış yaşandı ve kıdem tazminatı tavanı 10 bin 810 liraya yükseldi. Kanuna göre; işveren, işten çıkarmadan önce bunu işçisine bildirmek zorunda. İşçinin çalışma süresi 6 aydan kısaysa 2 hafta, 6 ay ile 1.5 yıl arasındaysa 4 hafta, 1.5 yıl ile 3 yıl arasındaysa 6 hafta, 3 yıldan fazla olursa 8 hafta (56 gün) önce haber vermek zorunda. Buna ‘ihbar süresi’ deniyor. Haber vermeden işten atanlar, kıdemin yanında ihbar tazminatını da öder.
10 gün çalışan bir işçi de ihbar tazminatına hak kazanır. İşçi de çıkmadan önce işverene ayrılacağını önceden haber vermek zorunda. İhbar tazminatının hesabında brüt ücret dikkate alınır. Ama bunda ‘tavan sınırı’ yok. Ancak, taban asgari ücrete göre değişiyor. Asgari ücrete zam geldikçe, ihbar tutarı da yükseliyor.
10 YIL ÇALIŞAN İŞÇİNİN KIDEM TAZMİNATI ÜCRETİ
Damga Vergisi düşüldükten sonra net kıdem tavanı 10 bin 728 lira oluyor. Asgari ücret ve memur zammından sonra bu yıla göre yıllık kıdem tazminatı her yıl için tabanda net 1.417 lira, tavanda ise 2 bin 500 lira seviyelerinde artmış olacak. Örneğin 10 yıl çalışması bulunan asgari ücretli işçinin cebine vergiler çıktıktan sonra net 49 bin 701 lira girecek. Aynı şekilde brüt maaşı 12 bin lira olan bir çalışan da 107 bin 280 lira net tazminat alacak.
