Yoksulluk hedefi şaşırttı… Gelirler düşünce 83.2 milyarlık vergi toplanamadı.
Ekonomik kriz nedeniyle yoksullaşan halk devleti 83.2 milyarlık vergi kaybına uğrattı. Geçtiğimiz sene hedeflenen rakamlara ulaşamayan Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 2019 yılı bütçe gerçekleşme sonuçlarına göre aradaki fark 83.2 milyar lira olarak açıklandı.
VERGİ GELİRLERİ HEDEF GERÇEKLEŞEN FARK
Gelir Vergisi 171.882 162.694 -9.188
MTV 16.030 14.501 -1.529
KDV 70.665 55.449 -15.216
ÖTV 162.569 147.128 -15.441
Petrol – Akaryakıt 67.444 60.996 -6.448
Motorlu Taşıtlar 15.288 14.714 -574
Alkol – Sigara 45.654 50.358 4.704
Kolalı İçecekler 936 1.022 86
Dayanıklı Tüketim 9.319 6.229 -3.090
Gümrük Vergileri 20.725 16.771 -3.954
İthalden KDV 165.771 124.867 -40.904
Damga Vergisi 20.843 18.849 -1.994
Harçlar 27.740 24.127 -3.613
Kurumlar Vergisi 78.827 74.190 4.637
BSMV 19.000 22.669 3.699
Şans Oyunları 1.398 1.681 283
Özel İşlem Vergisi 3.767 4.014 247
TOPLAM 756.494 673.314 -83.180
Maliye para toplayamadı
Gittikçe yoksullaşan halk, kapanan işletmeler sonucu işsizliğin gösterdiği artış, halkın alışveriş yapamıyor oluşu rakamları alt üst etti.
Tüketimin ve istihdamın azalması sonucunda toplanamayan para Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) ve Katma Değer Vergisi’nde (KDV) 30 milyar lirayı aştı. İşsizlikteki artış da Gelir Vergisi’nde 9.2 milyar liralık eksi verdi.
Hükümet geçen yılın tamamında halktan ve şirketlerden 756 milyar 494 milyon lira vergi toplayacağı öngörüsünde bulundu. Ancak ekonomi yavaşlayıp insanların geliri, şirketlerin de cirosu düşünce vergi hedefi büyük ölçüde şaştı. Devletin kasasına giren toplam vergi 83 milyar 183 milyon lira birden azalarak 673 milyar 314 milyon lirada kaldı. Bu devasa kaybın yanı sıra ekonomiyi canlandırmak amacıyla bazı ÖTV ve KDV oranlarında yapılan indirimler de vergi gelirlerindeki kaybı hızlandırdı.
2019’da halk harcama yapmadı
Vergi gelirlerinin alt kalemleri incelendiğinde, hedefteki sapmanın büyük ölçüde geliri eriyen halkın harcamalarını azaltmak zorunda kalmasından ve istihdamdaki daralmadan kaynaklandığı görüldü. Örneğin, hükümet geçen yıl tamamına yakını çalışanlardan toplanan Gelir Vergisi’nden devletin kasasına 172 milyar lira gireceği hesabını yaptı. Ancak istihdam artmadığı gibi işsizlik daha da yükselince devletin kasasına hedefin 9.2 milyar lira altında vergi girdi. Gelir Vergisi’ndeki bu erimeyi, maaş dışında serbest meslek kazançlarındaki daralma da hızlandırdı.
Akaryakıt ve doğalgaz alımı dahi düştü
Aynı şekilde işsizlik ve enflasyon yüzünden geliri düşen halkın harcama yapamaması KDV ve ÖTV’de 30 milyar liranın üzerinden vergi kaybına yol açtı. KDV’de 70.6 milyarlık gelir hedefine rağmen 15.2 milyarlık kayıpla 55.5 milyar liralık tahsilat rakamında kalınırken büyük umut bağlanan ÖTV’de tütün ve kolalı içecekler dışındaki tüm kalemlerde ciddi erime yaşandı. 162 milyar lira gelir beklenen ÖTV tahsilatı 15.4 milyarlık kayıpla 147 milyar liraya ancak ulaşabildi. ÖTV kaybında sıfır araç alımının olağanüstü düşmesi, akaryakıt ve doğalgaz tüketiminin azalması ve tüm teşviklere rağmen dayanıklı tüketim mallarında beklenen canlanmanın gerçekleşememesi büyük rol oynadı. İthalattan elde edilen KDV ile Gümrük Vergisi’nde hedeflenenden yaklaşık 45 milyar lira daha az vergi toplanması ise ekonomi yönetiminin yükselen kur ve düşen gelirin etkisiyle ithalatta yavaşlama olacağını öngöremediğini işaret ediyor.
Sigara ve şans oyunları artı hanede
Halk umudunu piyangoya bağlayınca, hükümet de şans oyunları vergisinden tahmin ettiğinin üzerinde vergi topladı. Tutmayan hedeflerin aksine Kurumlar Vergisi ile şans oyunları ve Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi’nde (BSMV) hedeflerin üzerinde gelir elde edildi. Kurumlar Vergisi’ndeki artışta, vergi oranının yüzde 20’den yüzde 22’ye yükseltilmesi, şans oyunlarında ise yoksullaşan halkın şansını şans oyunlarında araması etkili oldu. Alkol ve sigaraya gelen zamlar sonrasında ise hedeflenenle toplanan arasında tam 4.704 milyar fazla kazanç söz konusu oldu.
